در این مقاله به موقوفه قهار قلی میرزا می پردازیم . در مقاله گذشته گفتیم که یک چهارم از مزرعه شقا توسط حاجی محمد حسین و محمدرضا حکاک وقف شده است.
چون نصف این مزرعه را نیز قهار قلی میرزا وقت نموده است. معرفی این موقوفه در پی آن مناسب آمد.
قهار قلی میرزا پسر شاهرخ شاه طبق بخشنامه مورخ 1240 هجری قمری یعنی ۷۲ سال قبل از حاجی محمد حسین و آقا محمدرضا حکاک، نصف ملک مشهور به شقا واقع در ارض اقدس رضوی، به همراه نصب طاحونه [آسیاب] موسوم به طاحونه گرجی را وقف نموده است بر عزاداری امام حضرت امام حسین علیه السلام که عین عبارت مندرج در وقفنامه را نقل می کنیم:
«…… که هرساله منافع آنها به مصرف عزا و مجلس بکاء امام خوافقًین [به صیغه تثنیه یعنی مشرق و مغرب] و [سبط] نوه رسول الثقلین سیدالشهداء ابی عبدالله الحسین صلوات الله و سلامه و علی اخیه و جده و ابیه و امه و بنیه و شیعته و موالیه و قبره و ساکنیه و زواره و مجاوریه، دامت و السماوات و الارضین رسانیده شود.
بدین طریق که بعد از اخراج حق التولیه و حق نظاره و تعمیر و مرمت ملک و قنات و طاحونه و ضروریات مجلس عزا از منبع و فرش و ضرف و قلیان و سفره و قاشق و مجموعه یا [مَجمَعه یعنی سینی بزرگ ظرف های غذا را در آن میگذارند] و دیگ و غیره را آماده و مهیا ساخته از غرَّه [روز اول ماه قمری] محرم الی روز عاشورا، لیلاً یا نهاراً،مومنین ارض اقدس رضویه،علی ساکنها، آلاف سلام و تحیّه و غیره را دعوت نموده تا در مجلس عزا حاضر شده به مراسم تعزیه داری قیام و اقدام نمایند و اگر از منافع ملک موقوفه مزبوره بعد از عاشورا علاوه ماند در روز سیزدهم و شانزدهم محرم مجلس تعزیه منعقد سازند.
و هرگاه باز هم علاوه آید در شب یا روز بیستم صفر که اربعین است مجلس تعزیه برپا دارند.
باز هم اگر علاوه آید در بیست و هشتم صفر لیلاً یا نهاراً به دستور مزبور، رسوم تعزیه را از دست ندهند.
اگر باز هم منافع زیاد ماند، در لیالی قدر مصرف تعزیه رسانند. اما در اجرای اطعمه و اشربه در صورت قدرت و کفاف، بر متولی و ناظر لازم است که تخفیف جایز ندارند و طعام های رنگین افشره های شیرین را در مجلس عزای آن رتبت، عرش و زیب ده ملکوت و فرش، حاضر سازند.
عباراتی که از متن وقف نامه آوردیم دلالت بر عشق و علاقه مردم مسلمان به ویژه شیعیان ایران به خاندان عصمت و طهارت دارد که واقفین با وقف اموال و املاک خود در طول تاریخ، احساسات درونی خویش را از طریق این سنت حسنه باقیه، متبلور ساخته‌اند که تا جهان بر برجاست پایدار بماند و همچون چشمه ای خروشان استمرار داشته باشد.
در بخشی از وقف نامه آمده است: «……. متولی، عشر منافع را از بابت حق التولیه خود بازیافت دارد…..». هم چنانکه در بحث‌های گذشته، بیان شده، در قانون مدنی، وقف،عقد، شناخته شده است و چون بنا بر قاعده متولی تعیین شده به ویژه در موقوفاتی که، متولی شخص دیگری غیر از خود واقف است، باید پذیرایی سمت تولیت و اجرتی که در قبال انجام وظایف محوله برایش منظور شده است، باشد، می‌توان گفت که ضمن عقد وقت، عقد دیگری بین واقف و متولی بسته می شود. بدین ترتیب، عقد وقف در شمار عقود مختلط قرار می گیرد.
حقوق دانان از جمله آقای دکتر ناصر کاتوزیان عقود مختلط را در کتاب حقوق مدنی تعریف کرده‌اند.
ماده ۷۶ قانون مدنی می‌گوید: «کسی که واقف را متولی قرار داده می تواند بدواً تولیت را قبول یا رد کند و اگر قبول کرد دیگر نمی تواند رد نماید اگر رد کرد مثل صورتی است که از اصل متولی قرار داده نشده باشد.»
در مسئله ۸۱ تحریرالوسیله چنین آمده است:«اگر واقف تولیت موقوفه را برای کسی قرار دهد، قبول آن بر وی بین واجب نیست حال چه اینکه در مجلس اجرا و عقد وقف حاضر باشد یا غایب بوده بعداً به اطلاعش رسیده باشد، حتی اگر بعد از مرگ واقف هم مطلع شود، قبول آن واجب نیست.
و اگر تولیت برای چند نفر به ترتیب قرار دهد و بعضی از آنان قبول کند بر نفر بعدی او واجب نیست قبول کند و وقتی متولی، تولیت را قبول نکند موقوفه بدون متولی منصوب خواهد شد.
اما اگر قبول کرد آیا جایز هست که خود را عزل کند؟ هم چنانکه در وکالت، چنین است و وکیل می تواند خود را عزل کند و یا جایز نیست؟ دو قول است، احتیاطی که نباید ترک شود این است که خود را عرل نکند و کسی که در مرحله بعد است اگر تولیت را قبول کرد وظایفش را با مراجعه به حاکم و منصوب شدن، از قِبَل انجام می دهد».
از محتویات این مسئله در میابیم که رابطه حقوقی واقف با متولی عقد لازم است و با وکالت که عقد جائز است تفاوت دارد. بدین معنی که در عقد وکالت، موکل می تواند وکیل را عزل کند یا وکیل از وکالت استعفا بدهد.
ماده ۶7۸ قانون مدنی می‌گوید وکالت:«وکالت به طرق ذیل مرتفع می‌شود:
1- به عزل موکل.
2- به استعفای وکیل.
3- به موت یا جنون وکیل یا موکل».
وقفنامه موقوفه قهار قلی میرزا را این اشخاص گواهی کرده اند :
حاج میرزا حسن مجتهد خراسانی
حاج ملا عباس مجتهد نوری
حاج محمد علی میرزا ولد محمد ‌مهدی میرزا
شخصی با مهر ناصرالدین
آقا سید اسماعیل رضوی
آقا میر محمد مهدی امام جمعه دارالخلافه
محمد مهدی میرزا ولد واقف
حاج محمد علی میرزا ولد محمد مهدی میرزا
حاج ملا رفیع مجتهد رشتی
سید یحیی بن سید حبیب الله الرضوی.
این وقف نامه در اجرای طرح گردآوری و تحقیق پیرامون وقف نامه ها و موقوفات در تاریخ 1371/9/8 بازنویس و تایپ شده است.
موقوفه قهار قلی میرزا تحت کلاسه «4-ق» در اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه یک مشهد پرونده دارد.

منبع : سیمای وقف در خراسان تالیف عبدالرضا امیرشیبانی

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.