موقوفه حاج محمد رضا متعلق به حاج محمد رضا صراف شهیر به قرصی که وقت نامه مورخ ۱۲۶۲ هجری قمری برابر با 1224 هجری شمسی و ۱۸۴۵ میلادی که تاکنون 177 سال از تاریخ آن می‌گذرد، املاکی را وقف نموده است.
عموما وقف نامه های قدیمی به هجری قمری تاریخ گذاری شده است.
روش تبدیل سال قمری به سال هجری شمسی و میلادی به این ترتیب است:
سال قمری = (سال شمسی)×(1/30689)-0/3665
سال شمسی= (سال قمری)×(0/970225)+0/3556
سال قمری = (سال قمری)×(0/970204)+621/5658
(برگرفته شده از کتاب تقویم و تقویم نگاری در تاریخ، تالیف و نگارش دکتر ابوالفضل نبئی)
این وقفنامه دارای انشای بسیار زیبا، مصنوع و همراه با صنعت ادبی براعت استهلال است.
نویسنده با استادی و مهارت ویژه‌ای در مقدمه، به مناسبت از آیات مبارکه قرآن کریم و احادیث شریف نبوی (ص) سود جسته است.
عبارت فارسی به خط زیبای شکسته نستعلیق و جملات عربی و خط ثلث نگاشته شده است.
در پایان وقف نامه واقف با مهر العبد، محمدرضا صحت مفاد وقف نامه را تایید کرده است.
۳۶ نفر وقت نامه را گواهی و مهر کرده اند . هنر مهرسازی در گذشته تحسین برانگیز بوده، نقش های زیبا و جالب آن از جذابیت خاصی برخوردار است و جای آن دارد که در بحث جداگانه‌ای بدان پرداخته شود.
در صدر وقف نامه عبارتی دیده می‌شود که دوبار، یکی در سال ۱۲۸۸ مبلغ دو تومان و ۴ هزار و دیگری در سال ۱۲۸۹ هجری قمری، ۶ تومان مالیات متعلقه توسط حسام السلطنه به موقوفه حاج محمد رضا تخفیف داده شده است.
مهره وی با سجع «حسام السلطنه» منقوش است.
سلطان مراد میرزا ملقب به حسام السلطنه فرزند عباس میرزا و برادر محمد شاه قاجار و عموی ناصرالدین شاه و سردار سپاه او بود.
ناصرالدین شاه حسام السلطنه را به کمک فریدون میرزا فرمانروا به جنگ امین خان شاه خوارزم (خیوه) که به مرو دست اندازی کرده بود، گسیل داشت در نقطه ای به نام آق‌دربند نزدیک سرخس سپاه مشترک ازبک و ترکمان شکست خورد و محمد امین خان کشته شد.
حاج محمد رضا بر اساس وقف نامه مزبور در آمد یک باب عمارات و دو باب دکان را در سوخت و حصیر مسجد متصل به عمارات مذکور و سوخت و تعمیر حوض انبار زیر آن و مازاد بر این را بر تعزیه داری حضرت امام حسین علیه السلام وقف نموده است.
مدرک دیگری به تاریخ 1289 هجری قمری وجود دارد که طبق آن حاج محمدرضای مذکور یک زوج از دو زوج مزرعه حصار افغان واقع در بلوک تبادکان مشهد مقدس را به فرزند خویش آقا کربلایی اسماعیل صراف مصالحه و منتقل نموده است و سپس آقا کربلایی اسماعیل مزبور، دو زوج منتقل شده به خویش را وقت می نماید بر پدر خویش آقا محمدرضا و بعد از فوت وی بر مصارفی که آقا محمد رضا در وقف نامه مورخ ۱۲۶۲ هجری قمری مقرر داشته و به آن اشاره رفت.
همچنانکه قبلاً یادآور شدیم در مواردی که مصالحه و وقف، همزمان صورت می گیرد متصالح، واقف است و مصالح از لحاظ مالکیت اهلیتی برای وقف کردن ندارد و اشخاصی که قصد استفاده از منافع وقف را دارند برای گریز از وقف بر نفس که از موارد بارز بطلان وقف است ، از طریق عقد مصالحه و قرار دادن شخص دیگری به عنوان واقف، موقوف علیه قرار می گرفته و از درآمد موقوفه بهره می جسته اند.
هرچند مصارف دو موقوفه، یکسان باشند، باید برای هر موقوفه طبق مفاد وقف نامه به نام هریک از واقفین پرونده جداگانه تشکیل داد و ادغام نمودن آنها در یکدیگر اشتباه است.
در مورد عقد و ایقاع و اینکه وقف جزءکدامیک از آنهاست، در نوشته پیش از این به کوتاهی سخن گفتیم (رجوع شود به مقاله فقه اسلامی) اینک به بیان وقف معاطاتی می پردازیم.
گفتیم که قانون مدنی بنابر ماده 56 وقف را عقد شمرده است و برای وقوع آن باید از طرف واقف عمل ایجاب و از جانب موقوف علیهم در موقوفات خاصه ، و در موقوفات عامه از سوی حاکم عمل قبول صورت گیرد و به مفهوم کوتاه تر صیغه عقد اجرا شود.
با گذشت این مرحله یعنی ایجاب و قبول، عقد وقف، وقوع پیدا کرده ولی هنوز تحقق نیافته است و تحقق آن به مرحله قبض و اقباض که مرحله تحققی وقف است و با انجام آن عقد وقف، تحقق می یابد و تثبیت می شود نیاز دارد.
با این ترتیب تفاوت عقد وقف با عقود دیگر از جمله، عقد بیع آشکار می گردد چرا که واقف تا قبل از قبض و اقباض می تواند از وقف ملک خود صرف نظر نماید و نمی‌توان او را الزام به تحویل موقوفه نمود. ادامه دارد ……

منبع : سیمای وقف در خراسان تالیف عبدالرضا امیرشیبانی

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.