در ادامه مبحث احکام و آداب وقف به بحث درباره غیر قابل فروش بودن موقوفات می پردازیم . آنچه در راه خدا وقف می شود غیر قابل فروش و واگذاری است که در ادامه توضیح خواهیم داد.

تصدقَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ بِصَدَقَتِهِ هَذِهِ وَ هُوَ صَحِيحٌ صَدَقَةً حَبْساً بَتْلًا بَتّاً لَا مَشُوبَةَ فِيهَا وَ لَا رَدَّ أَبَداً ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ‌ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الدَّارِ الْآخِرَةِ لَا يَحِلُّ لِمُؤْمِنٍ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يَبِيعَهَا أَوْ شَيْئاً مِنْهَا وَ لَا يَهَبَهَا وَ لَا يُنْحِلَهَا وَ لَا يُغَيِّرَ شَيْئاً مِنْهَا مِمَّا وَضَعْتُهُ عَلَيْهَا حَتَّى يَرِثَ اللَّهُ الْأَرْضَ وَ مَا عَلَيْهَا

این زمین را موسى بن جعفر (ع) در حال تندرستی در راه خدا وقف کرد تا خشنودی خدا و پادا شهای او در آخرت را
بدست آورد. این وقف قطعی و حتمی است و هیچ بازگشتی در آن روا نیست. نیز برای هیچ کسی که به خدا و قیامت اعتماد دارد، جایز نیست که تمام یا بخشی از آن را بفروشد و یا به کسی ببخشد، یا به کسی رایگان واگذار کند و یا هرگونه
تغییری در آن ایجاد کند. این زمین تا زمانی که خداوند زمین و تمام آنچه روی آن است را به ارث ببرد وقف است.

أراد معاوية أن يشتريها من الحسين عليه‌السلام عند ما أصاب الحسين دين عظيم. فقال عليه‌السلام : إن أبي أوقفها ابتغاء وجه الله فلا اغيره 

امام حسین (ع) متولی موقوفات حضرت علی (ع) بود، آن حضرت بدهی سنگینی داشت، معاویه (علیه ما یستحق من الرحمان) به آن حضرت پیشنهاد خرید موقوفات حضرت علی (ع) را داد تا آن حضرت با فروش موقوفات بدهی خود را پرداخت کند، حضرت در پاسخ او فرمود: پدرم آن را در راه خدا وقف کرده است و من هرگز آن را تغییر نمی دهم.

تحلیل:

فروش موقوفه با نیاز متولی موقوفه جایز نیست؛ زیرا متولی موقوفه مالک موقوفه نیست تا اگر نیاز شدید پیدا کرد آن را بفروشد. لذا امام حسین (ع) با بدهی سنگینی که داشت و معاویه (علیه ما یستحق من الرحمان) حاضر بود با بهای سنگینی این مِلک را از حضرت بخرد، ولی حضرت فرمودند این مِلک وقف است و هرگز من آن را نمیفروشم.

فروش موقوفه (چه وقف خاص و یا وقف عام) فقط در موارد بسیار استثنایی جایز است که به برخی از این موارد در کلام فقها اشاره می شود.

حضرت امام (ره) در این موارد فروش موقوفه را جایز میدانند:

1- چنان خراب شود كه بازگردانیدنش به حال نخست ممكن نباشد و جز از طریق فروش قابل استفاده نباشد.

2- در اثر خرابى و مانند آن، بهره بردارى شایسته از آن نشود، ولى با فروشش بتوان ملکی دیگر خرید كه همان منافع یا كمتر از آن را دارا باشد.

3- در وقف، حق فروش به هنگام حدوث امرى یا ضرورتى، قید شده باشد.

4- میان كسانى كه مال را براى آنان وقف كرده اند، به گونه اى اختلاف افتد كه اگر مال وقف را نفروشند، احتمال ضرر مالى یا جانى برود.
سؤال: من یك قطعه زمین زراعى دارم كه مهریه ام بوده است، و اخیراً اقدام به فروش آن كرده ام، در حال حاضر مردى ادّعا میکند كه آن زمین بیشتر از دویست سال است كه وقف مى باشد، تكلیف من در مورد فروش آن چیست؟ و شوهرم كه این زمین را به عنوان مهریه به من داده است چه تكلیفى دارد؟ و مشترى كه آن را از من خریده است چه تكلیفى دارد؟
جواب: همۀ معاملاتى كه بر زمین مذكور صورت گرفته، محكوم به صحت هستند، مگر آن كه مدّعى وقفیّت، ادّعاى خود را در دادگاه شرعى ثابت كند و همچنین ثابت شود كه این وقف از مواردى است كه فروش آن جایز نیست و بر فرض ثبوت هر دو امر، حكم به بطلان همه معاملاتى مى شود كه بر روى آن صورت گرفته است و در این صورت شما باید ثمن را به مشترى برگردانید و زمین هم واجب است به حالت وقفیّت برگردد و شوهر شما هم ضامن مهریه است.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.