در این مقاله درباره استفتائات احکام فروش موقوفه بحث و گفتگو می نماییم.

1- اگر ملکی را وقف بر اشخاص سازند و موقوف علیهم ناچار به فروش موقوفه گردید، مانند آن که موقوفه مورد نیاز حتمی دولت جمهوری اسلامی ایران برای منافع کشور باشد و موقوف علیهم را ملزم به فروش موقوفه کنند، آیا موقوف علیهم باید با پول آن ملک دیگری را خریداری کرده، آن را عوض موقوفه وقف نمایند، یا لازم نیست و می توانند از آن استفاده کنند؟ و اگر موقوف علیهم ملزم به فروش نشود، ولی نتوانند از موقوفه به صورت موقت یا دائم استفاده کنند و از این بابت پولی دریافت نمایند، آیا باید با آن پول ملک دیگری تهیه کرده، عوض موقوفه وقف سازند یا لازم نیست و می توانند از آن استفاده کنند؟ آیا در این حکم زمین و قنوات یکسان اند یا خیر؟

باسمه تعالی
باید با آن پول ملک دیگری را خریداری و در همان جهت وقف اول وقف نمایند.

2- مسجد امیرالمؤمنین علیه السلام دارای فرشی است که بسیار مستعمل و تقریبا فرسوده است و برای استفاده در مسجد مفید نیست، ولکن دارای ارزش ریالی بالا حدود بیش از دو میلیون تومان است، لطفا بفرمایید: با توجه به اینکه فرش وقفی است آیا فروش آن جایز است؟

باسمه تعالی
اگر قابل استفاده است فروش آن جایز نیست.

3- قطعه زمینی حدود چهارصد مترمربع که سابقا دارای چند درب اتاق مسکونی وقف مسجد بوده، ولی فعلا خراب شده و این زمین به واسطه ی خراب شدن ساختمان و از بین رفتن اتاق ها معطل مانده که قابل درآمد نیست.آیا اجازه می فرمایید نصف از این زمین فروخته شود و در نصف دیگر زمین که ساختمان قبلی بناء شده بود ساختمان جدیدی احداث شود یا نه؟

باسمه تعالی
در فرض مذکور که زمین وقف و متعلق به مسجد است، فروشکل یا بعض آن جایز نیست.

4- فاطمیه ای ساخته شده، ولی حالا خیلی کوچک است، از این رو معتمدین محل بنا دارند فاطمیه ای بزرگ درست کنند از نظر اهالی به مصلحت است که فاطمیه حاضر را بفروشند و با مبلغی بیشتر بتوانند فاطمیه ی بزرگ تری درست کنند، نظر مبارک شما در این مورد را مرقوم بفرمایید.

باسمه تعالی
اگر فاطمیه وقف است، فروش آن جایز نیست.

5- قبرستان قدیمی در محله ای وجود دارد که حدود 29 سال هیچ میتی در آن به خاک سپرده نشده و اکنون بخشی از این قبرستان در معرض جاده عمومی قرار گرفته و بقیه به شکل محل عبور درآمده است، آیا اجازه می دهید جهت استفاده ی مطلوب تر، قبرستان مذکور فروخته شود و پول آن در قبرستان اصلی محل یا ساخت حسینیه محل استفاده گردد؟

باسمه تعالی
قبرستان قابل فروش نیست.

6- پدر بزرگ اینجانب قطعه زمینی را بر اولاد ذکور خود وقف نموده وعلت آن ظاهرا این بوده است که چون رژیم گذشته قصد داشتند زمینها را تصرف کنند و ایشان روحانی محل بوده اند، زمین را وقف اولاد خود نموده اند، آیا امروز ما می توانیم زمین مزبور را بفروشیم یا در آن احداث بنا نماییم؟

باسمه تعالی
اگر زمین وقف است باید مطابق وقف عمل شود و احداث بناء در آن با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف مانع ندارد، ولی فروش وقف جایز نیست، والله العالم.

7- روستایی دارای مقداری اراضی وقفی است که نظربه پراکندگی، بازده آن اندک است؛ لذا متولیان و متصدیان قصد تبدیل و تعویض و یکی نمودن این اراضی به منظور بازده بهتر را دارند؛ آیا اجازه می فرمایید؟

باسمه تعالی
مورد ذکر شده مجوز تبدیل و تعویض موقوفه نمی باشد.

8- ده عدد فرش چهار متری وقف مسجد جامع گردیده و تا به حال فرش ها در مسجد بوده، حالا مسجد را اهالی خراب کرده، می خواهند از نو بسازند، آقایان معتمدین محل و امام جمعه می گویند این فرش ها را با نظر خبره بفروشیم و پولش را برای مسجد خرج کنیم به عنوان امانت بعد ازساخته شدن مسجد فرش بگیریم و به مسجد بیندازیم، آیا می شود فرش ها را فروخت و برای مسجد خرج کرد یا نه؟

باسمه تعالی
اگر فرشها وقف مسجد است، با امکان استفاده از آن فروش آن صحیح نیست، والله العالم.

9- اگر کسی چیزی را از قبیل فرش، رادیو، ضبط، ساعت دیواری و پرده وقف مسجدی نماید، آیا می توان بدون اجازه و دخالت آن شخص مورد وقف شده را فروخت و صرف دیگر مخارج مسجد کرد؟

باسمه تعالی

وقف قابل خرید و فروش نیست.

10- حسینیه قدیمی دارای مقداری وسایل پذیرایی از قبیل: بشقاب های مسی، کاسه ی آبخوری برنجی، دیگ های مسی و لوازم دیگر است که هم اکنون چند سال است مورد استفاده قرار نمی گیرد و در معرض اتلاف است و تعمیر و نگهداری آن مقرون به صرفه نیست، ملزومات فوق الذکر به وسیله ی افراد محلی وقف سید الشهدا یا به صورت نذر در اختیار حسینیه قرار گرفته است، اکنون اگر اجازه بفرمایید یکجا به فروش رفته، وجه آن صرف خرید ملزومات جدیدی که همان مصارف را دارد بشود، ضمنا چون اینجانب به عنوان روحانی محل مسئول امورات شرعیه روستای مذکور نیز هستم درخواست اجازه می نمایم.

باسمه تعالی
نمی توانند بفروشند و اگر امکان استفاده از آن در همان حسینیه هست باید همان جا از آن استفاده کنند، بلی اگر امکان ندارد به حسینیه دیگر که امکان دارد ببرند و بنابر احتیاط سعی کنند به الاقرب فالأقرب ببرند.

11- رقبات موقوفه از قبیل نخل و اراضی دیمی تقریبا فاقد درآمد گردیده و هزینه ی آن بیش از درآمد آن است و به دلیل نداشتن درآمد سال ها است که نیت واقف تقریبا تعطیل شده است. از آن مقام معظم تقاضامندیم اجازه فرمایند با فروش این رقبات و خرید رقبات جدید و تبدیل به احسن موقوفه اقدام نموده، در جهت نیت واقف به مسجد موقوفه کمک کنیم.

باسمه تعالی
در صورتی که املاک موقوفه مذکوره منفعت معتد به ندارد فروش و صرف ثمن آن در خرید چیزی که دارای منفعت باشد اشکال ندارد و صرف درآمد حاصله از آن در ساخت و ساز مسجد، بلامانع می باشد.

12- شخصی یک تخته فرش به مسجد اهدا نموده و اکنون این فرش درمسجد بلا استفاده مانده است. آیا می توان آن را فروخت و مبلغ حاصل آن را در موارد دیگر مسجد صرف کرد؟

باسمه تعالی
اگر استفاده از آن در همان مسجد به هیچ وجه امکان ندارد در مسجد دیگری بهره برداری کنند و اگر آن هم امکان ندارد در مصالح عامه از آن استفاده نمایند و اگر بهره برداری از آن ممکن نیست مگر به فروش آن، می توانند بفروشند و پول آن را به همان نحو و ترتیب که گفته شد مصرف کنند.

13- مقدار زیادی کاسه مسی مربوط به حسینیه روستا است که قابل استفاده نیست و استفاده از آنها معمول نیست تکلیف ما در این مورد چیست؟

باسمه تعالی
چنانچه آن ظرف ها در آن حسینیه که برای آن وقف شده، قابل استفاده نباشد و در حسینیه های دیگر هم قابل استفاده نباشد، می توانید آن را با ظرف های قابل استفاده مبادله نمایید.

14- آیا اجناس مستهلک مسجد را می توان فروخت از درآمد حاصله آن در خرید اجناس مورد نیاز یا ساخت بنای مسجد هزینه کرد؟

باسمه تعالی
اگر در خود آن مسجد و مساجد دیگر به هیچ وجهی قابل استفاده نباشد، فروش آن مانع ندارد.

15- این کتاب خانه دارای کتاب هایی است که کاربرد ندارد اعم از اینکه بسیار فرسوده، دارای محتوای قدیمی و بدون متقاضی است. محل تأمین کتاب های فوق وقف، هدیه یا خریداری شده است. براساس دو فرض فوق، مبادله این کتاب ها با کتاب یا اهدا به مناطق محروم با فروش به تشخیص مسئول کتاب خانه چه حکمی دارد؟

باسمه تعالی
اگر وقف بودن کتاب های مورد سؤال، محرز باشد، در صورت عدم امکان استفاده از آن ولو در کتاب خانه های دیگر تبدیل به کتاب های دیگر با نظر متولی شرعی مانعی ندارد، ولی اگر هدیه یا خریداری شده باشد و وقف برای کتاب خانه نشده باشد، فروش و تبدیل آن به کتاب های دیگر مانعی ندارد.

16- زمینی در این محل وقف بر حوزه علمیه گردیده، اکنون شهرداری برای تعریض خیابان می خواهد مقداری از این زمین را بخرد، مستدعی است حکم الله را بیان فرمایید.

باسمه تعالی
خرید و فروش وقف جایز نیست مگر در موارد خاصی که در کتب مربوطه مذکور است، والله العالم.

منبع : برگزیده احکام وقف – مجتمع فرهنگی آموزشی معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید