در ادامه مبحث پیشگامان وقف، سیره سیره حضرت علی (ع) در امور وقف را بررسی می کنیم. در این مقاله به بخشی از موقوفاتی که توسط حضرت علی (ع) وقف گردیده می پردازیم.

قال الصادق علیه السلام : «قَسَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْفَيْ‌ءَ فَأَصَابَ عَلِيٌّ أَرْضاً فَاحْتَفَرَ فِيهَا عَيْناً فَخَرَجَ مِنْهَا مَاءٌ يَنْبُعُ فِي السَّمَاءِ كَهَيْئَةِ عُنُقِ الْبَعِيرِ فَجَاءَ إِلَيْهِ بِذَلِكَ الْبَشِيرُ فَقَالَ بَشِّرِ الْوَارِثَ‌ هِيَ صَدَقَةٌ بَتّاً بَتْلًا فِي حَجِيجِ بَيْتِ اللَّهِ وَ عَابِرِي سَبِيلِهِ لَا تُبَاعُ وَ لَا تُوهَبُ وَ لَا تُورَثُ فَمَنْ بَاعَهَا أَوْ وَهَبَهَا فَعَلَيْهِ‌ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ‌ لَا يَقْبَلُ اللَّهُ مِنْهُ صَرْفاً وَ لَا عَدْلًا وَ سَمَّاهَا يَنْبُعَ.»

امام صادق علیه السلام می فرمایند : حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم غنائم جنگی را بین رزمندگان اسلام تقسیم کرد، زمینی سهم حضرت علی علیه السلام شد آن حضرت قناتی در آن احداث کرد که از آن، آب به اندازه گردن شتر به آسمان می رفت، شخصی فوران آب را به حضرت بشارت داد، آن حضرت فرمود: به وارثان بشارت بدهید که این زمین صدقه جار یه (وقف) است برای استفاده حجاج بیت الله الحرام و مسافرین این راه. این زمین و آب آن نه فروخته می شود و نه به کسی بخشیده می شود و نه به ارث برده می شود … آن حضرت نام این زمین را «ینبع» نامید.

واژه شناسی :

«فی ء» : در لغت به معناى رجوع به حالت پسندیده است، نیز به غنیمتى كه بدون زحمت به دست آید «فی ء» گفته مى شود. در اصطلاح فقهى به غنایمى كه بدون جنگ و خونریزى از كافران به دست مى آید و یا مالى كه خداوند از كفّار به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بازگرداند، اطلاق مى شود. چنین مالى، اختیارش در دست رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم است. به خلاف غنیمتى كه با جنگ به دست مى آید كه یك پنجم آن، در اختیار پیامبر قرار مى گیرد و مابقى آن متعلّق به جنگجویان است.

از امام صادق علیه السلام نقل شده كه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از جبرئیل پرسید: مراد از [ذى القربى] چه كسانى اند؟ در جواب گفت: آنها اقارب و نزدیكان شما هستند. سپس حضرت حسن، حسین و فاطمه علیه السلام را خواست و به آ نها فرمود: كه خداوند به من دستور داد كه آنچه از فىء براى من است به شما بپردازم.

«بَتّاً بَتْلًا» : این واژه به معنای قطع کردن، چیزی را از چیزی بریدن است و جدا کردن.

«يَنْبُعَ» : صحرای پهناوری است در حدود 336 کیلومتری غرب مدینه، دارای چشم هها و روستاهای متعدد. بسیاری از صدقات و موقوفات حضرت علی علیه السلام در «ینبع» واقع بوده است.

تحلیل روایت:

«فَأَصَابَ عَلِيٌّ أَرْضاً» پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله زمین هایی را که بدون جنگ از کفّار گرفته بودند، بین مسلمین تقسیم کردند، یک قطعه سهم حضرت علی علیه السلام شد. آن حضرت تصمیم گرفتند آن را آباد کنند، لذا چشمه ای در آن احداث کرده و بلافاصله آن را وقف کردند.

«فَجَاءَ إِلَيْهِ بِذَلِكَ الْبَشِيرُ فَقَالَ بَشِّرِ الْوَارِثَ‌ هِيَ صَدَقَةٌ» : همین که به حضرت بشارت دادند که چاه به آب خورده است، بلافاصله حضرت صیغه وقف را جاری کردند. این نشان می دهد که انسان در انجام کار خیر باید شتاب کند و گرنه یکی از کارهای شیطان پشیمان کردن انسان است. خداوند متعال می فرماید: «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ» :در كارهاى نیك بر یكدیگر سبقت گیرید.

حضرت علی علیه السلام نیز می فرمایند: از امروز و فردا کردن در انجام عمل خیر بپرهیزید و همین که امکان انجام کار خیر برای شما فراهم شد آن را انجام دهید.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.