در ادامه مقاله آثار وقف و ضرورت آن به بحث درباره سوددهی مداوم می پردازیم.

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : «إِذَا مَاتَ اَلْإِنْسَانُ اِنْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ صَدَقَةٍ تَجْرِي لَهُ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ.»

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: پرونده اعمال آدمی پس از مرگش بسته خواهد شد، مگر در سه مورد: دانش سودمندی که از خود به یادگار نهاده، صدق های که آثار خیرش همچنان جاری است و دعای فرزند صالحش که در حق او دعا کند.

قالَ الصّادِقُ عليه السلام: لَيْسَ يَتْبَعُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ مِنَ الأَجْرِ اِلاّ ثَلاثُ خِصالٍ: صَدَقةٌ اَجْراها فى حَياتِهِ فَهِىَ تَجْرى بَعْدَ مَوْتِهِ، و سُنَّةُ هُدىً سَنَّـها فَهِىَ يُعْمَلُ بِها بَعْـدَ مَوْتِهِ، اَوْ وَلَـدٌ صـالِحٌ يَـدْعُـولَـهُ

امام صادق عليه السلام فرمود: پس از مرگ انسان، جز از ناحيه سه خصلت، پاداشى به او نمى رسد: صدقه اى كه در حال حياتش جارى ساخته و پس از مرگش هم جريان مى يابد، سنّت و روش هدايتى كه بنيان گذاشته و پس از مرگ هم به آن عمل مى شود، و فرزند شايسته اى كه براى او دعا مى كند.

امام صادق (علیه السلام): عَنْ أَبِي كَهْمَسٍ قَالَ قَالَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ سِتَّةٌ تَلْحَقُ اَلْمُؤْمِنَ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَلَدٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ يُخَلِّفُهُ وَ غَرْسٌ يَغْرِسُهُ وَ قَلِيبٌ يَحْفِرُهُ وَ صَدَقَةٌ يُجْرِيهَا وَ سُنَّةٌ يُؤْخَذُ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ.

امام صادق عليه السّلام فرمود:شش چیز است که بعد از مرگ به مؤمن ملحق می شود:فرزند صالحى كه به یاد والدین باشد و در حق آنان دعا و استغفار كند. قرآن یا كتابى كه از انسان باقی بماند و مورد استفاده دیگران قرار بگیرد. درختى كه كاشته و مردم بعد از مرگش از آن استفاده م ىنمایند. چاه یا قنات آبى كه ایجاد كرده و مردم از آن بهره مند شوند. اموالى را كه انسان وق ف م كىند تا مادامى كه كرده و مردم از آن بهر همند شوند. اموالى را كه انسان وقف می كند تا مادامى كه آن موقوفات مورد بهره بردارى مردم است، انسان در برزخ نیز استفاده می کند. تأسیس یك نظام، كار و راه خیرى كه بعد از مرگش مردم آن راه و خط و نظام را پذیرفته و در آن سیر می کند.

واژه ها :

صدقه: هر چند صدقه بر هر کار خوبی که برای رضای خدا انجام گیرد اطلاق می شود، ولی در این روایت به قرینه جمله «تجری له بعد وفاته» ظهور در وقف دارد.

سُنَّة: یعنی هر کسی که روش، سیاست و یا ابتکار جدیدی را پایه گذاری کند که بعد از او بماند و دیگران آن را ادامه بدهند. مثل ابتکار امام راحل در تعیین جمعه آخر ماه رمضان برای حمایت از مردم مظلوم فلسطین، تعیین حساب صد برای ساخت مسکن محرومان، بر پایی نماز جماعت در ادارات توسط شهید رجائی و مانند آن.

تحلیل روایت :

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در تفاوت بین دنیا و آخرت فرمود: شما امروز در خانه كردارید نه حساب، و فردا در خانه حسابید نه كردار. بنابراین مهلت انجام عمل بعد از فرا رسیدنِ مرگ تمام می شود و پس از آن انسان باید سرِ سفره عملش بنشیند. ولی اعمال انسان بر دو گونه است: اوّل اعمالی که انسان در زندگ یاش انجام می دهد، و پروند هاش بعد از عمل بسته شده و فقط ثواب و یا کیفرش برای انسان می ماند. مثل اکثر رفتارهای فردی، اجتماعی و سیاس ی انسان، چه مثبت و چه منفی. دوم اعمالی که انسان در زندگ یاش انجام م یدهد ولی پروند هاش همچنان باز بوده و هرگز بسته نمی شود. در این چند روایت به برخی از این امور اشاره شده است. وقف یکی از بارزترین این موارد است. کسی که کتاب، مِلک، مسجد، حسینیه، مدرسه، فرش، لوازم مورد نیاز یک مرکز و مانند آن را وقف جایی جهت کمک به اسلام و مسلمین می کند تا مادامی که وجود دارد، لحظه به لحظه برای واقف آن پاداش منظور می شود. درست مثل اینکه کسی مقداری مال در یک مؤسسه فعال اقتصادی سرمایه گذاری کند و لحظه به لحظه از آن مؤسسه سود در یافت کند.

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید : إِنَّا نَحۡنُ نُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَنَكۡتُبُ مَا قَدَّمُواْ وَءَاثَٰرَهُمۡۚ وَكُلَّ شَيۡءٍ أَحۡصَيۡنَٰهُ فِيٓ إِمَامٖ مُّبِينٖ به یقین ما مردگان را زنده می کنیم و آنچه را از پیش فرستاده اند و تمام آثار آ نها را مى نویسیم و همه چیز را در كتاب آشكار كننده اى برشمرده ایم.

بر اساس این آیه شریفه نه فقط اعمال، بلكه همه آثار آن نیز ثبت مى شود و در حساب قیامت لحاظ م ىگردد. خواه آثار خیر نظیر وقف و صدقه جاریه و آموختن علم به مردم و … یا آثار شرّ مثل تأسیس مراكز فحشا.

مرحوم شیخ صدوق در کتاب شریف ثوا بالأعمال با نقل روایتی م ینویسد: هر كس چاهى براى آب حفر كند تا به آب رسد و آن را بر مسلمانان ببخشد و یا وقف آ نها كند، براى او همانند هر كه از آن آب وضو گیرد و نماز بخواند ثواب باشد و نیز به شماره موى بدن هر انسان یا چهار پا یا درنده و یا پرنده اى كه از آن استفاده كرده و میك‌ند براى او ثواب آزاد نمودن هزار بنده باشد و در روز قیامت به عدد ستارگان آسمان مردمى ب هشفاعت او بر حوض قدس وارد شوند. عرض كردیم یا رسول اللَّه صلی الله علیه وآله حوض قدس كدام است؟ سه بار فرمود حوضى كه مخصوص من است.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.