در ادامه مقاله موقوفه حاجی محمد حسین و آقا محمد رضا حکاک در مقاله پیشین به توضیح تولیت تنصیصی و تولیت تفویضی پرداخته شد.

حق الجعاله روضه خوان [اجرت روضه خوان] هم از یکصد تومان بر حسب اقتضای وقت داده شود . و باید همه ساله متولیان هر عصری به استحضار ناظران موقوفه سالی سی تومان رایج خزانه عامره، از حاصل موقوفه به شخصی سید الظاهر الصلاح بدهند و او را اجیر نموده روانه عتبات عالیات نمایند و در هر یک از اماکن شریفه یک دوره زیارت متعارفه بجای آورده، ثواب آن را هدیه به جناب حاجی شیر محمد مرقوم نمایند. و باید متولیان موقوفه مرقومه، هر عصری به استحضار ناظران موقوفه از منافع وقف، سالی معادل پنجاه تومان رایج خزانه عامره به سادات فقیر اهل علم برساند، به قصد برائت ذمه او، از وجوه مرقومه همه ساله الی آخر الابد محض خدمت به ذَوی القربی و تقرب جستن به ساحت علیه ائمه هدی علیهم آلاف التحیه و الثناء باید این معادل به سادات رسانیده شود.
و باید همه ساله، سالی معادل بیست تومان رایج خزانه عامره، متولیان هر عصری به استحضار ناظریان، در عید غدیر به مصرف اطعام و انعقاد مجلس ذکر فضایل و مناقب مولای متقیان علیه السلام و قسمت نمودن به فقرای سادات و غیر هم، برسانند. المقرر آنکه ده تومان به مصرف اطعام و حق الجعاله مداح و روضه خوان رسانیده شود و معادل ده تومان باقی به فقرای سادات و غیر هم رسانیده شود.و باید انعقاد مجلس تعزیه داری سایر ایام و یوم غدیر در منزل وقفی باشد و اگر احیاناً انعقاد مجلس اطعام مُتِعَذِّر یا مُتِعَسِّر باشد ماذون خواهند بود، متولیان به استحضار ناظران موقوفه، معادل بیست تومان را روز غدیر به فقرای سادات و غیر هم تقسیم نمایند در منزل وقفی مرقوم.
و باید همه سالی متولیان هر عصری، به استحضار ناظران موقوفه سالی مبلغ و معادل بیست تومان وجه نقد رایج خزانه عامره به سید فقیر ظاهر الصلاح از اهل علم بدهند که متاهل شود.
مزرعه شقا که یک چهارم آن توسط واقفین مذکور وقف شده است از توابع شهرستان مشهد بوده که اکنون داخل شهر شده و تمامی آن به صورت ساختمان های مسکونی و غیره در آمده است.
نصف این مزرعه را نیز قهار قلی میرزا فرزند شاه رخ شاه وقف کرده است که در آینده به معرفی این موقوفه خواهیم پرداخت. سهام دیگر این مزرعه غیر وقفی است.
ظاهرا این ملک که دارای پلاک ثبتی شماره 71 اصلی بخش 9 مشهد است بین موقوفات مذکوره و مالک خصوصی افراز ثبتی نشده است ولی گذشته بطور سالار بخش که از روش های متداول غیر رسمی افراز سهام مالکین در مزارع بوده است، هر یک سهم خویش را در تصرف داشته اند.
نام این مزرعه را در وقف نامه ها و متون تاریخی بصورت شقا – شقاه و شقاق دیده ام. رقبه دیگر این موقوفه منزلی بوده است واقع در کوچه دربند علی خان که از محلات قدیمی مشهد و در محدوده حرم مطهر امام رضا علیه سلام قرار داشته است.
این منزل در مسیر توسعه فلکه اطراف حرم مطهر توسط مجری طرح تملک شده و از بهای آن منزل دیگری خریداری شده است و بنا بر نظر واقفین عمل می شود.
در کتاب مطلع الشمس تالیف مححمد حسن خان مقدم ملقب به صنیع الدوله و اعتمادالسلطنه ذیل عنوان جغرافیای شهر مشهد مقدس در بیان محلات و کوچه های قدیمی آن از کوچه علی خان میر شب نام می برد.
به طوری که در وقف نامه مذکور است، منزل حاج میرزا نصرالله مجتهد در این کوچه قرار داشته و در مجاورت منزل موقوفه بوده است .
واقفین، تولیت موقوفه را تا زمان حیات حاجی شیر محمد حکاک با وی و پس از مرگش با خودشان و دختر حاجی شیر محمد حکاک که زوجه شیخ صالح بوده است قرار داده اند که هر سه مشترکاً متولیان موقوفه باشند و نیم عشر حق التولیه بین خود به طور مساوی تقسیم نمایند.
اگر از طرف واقف برای اداره موقوفه بیش از یک نفر متولی تعیین شود بر اساس قرارداد واقف می تواند نحوه تولیت آنها استقلالی یا اشتراکی باشد و همانند سایر موارد، نظر واقف در نحوه تولیت نیز پایه و اساس اختیارات و وظایف آنها است.
نظارت موقوفه بعد از فوت حاجی شیر محمد با نیم عشر حق النظاره، واگذار شده است به آقا کوچک اخوی اعیانی و دو دختر حاجی شیر محمد که پنج درصد حق النظاره،بین خود به سه قسمت تقسیم نمایند .

از ذکر نام یکی از دختران که سمت نظارت اشتراکی را بر عهده داشته خود داری شده است و به جمله حلیله افتخار الحاج حاجی ابوالقاسم بسنده شده است، در بسیاری از مدارک وقفیت گذشته بر می خوریم که از باب تعصب، از ذکر نام زنان خودداری شده و با انتساب به شوهر یا پدر، آنان را معرفی می کرده اند. واقفین، علاوه بر ناظرین مذکور ناظر دیگری نیز با این عبارات تعیین کرده اند: …… و باید جمیع مصارف مرقومه به اذن و اجازه جناب مستطاب عمده العلماء و نخبه الفضلاء آقای شریعت مدار الحاج شیخ مرتضی سلمه الله تعالی فرزند ارجمند حضرت مستطاب حجه الاسلام و المسلمین آقای حاج شیخ محمد تقی مدظله العالی باشد و ربع عشر موضوعی مرقوم تعلق به جناب معظم الیه و بعد جناب معظم الیه به اصلح اولاد آقائی مدظله العالی خواهد بود.
در باره نظارت موقوفه و انواع آن در نوشته های آینده سخن خواهیم گفت.
نسخه ای از اصل وقف نامه، نزد آقای شیخ محمد جواد تقوی بجنوردی نوه شیخ مرتضی است.
این نسخه از جنس چلوار آهار دار و ابعاد آن 52/5 * 77 سانتی متر باشد.
دارای 36 سطر است که به خط شکسته نستعلیق خوب نوشته شده است.
تعداد 10 نفر آن را گواهی کرده اند از جمله محمد ابراهیم بن محمد الرضوی فرزند آقا سید محمد قصیر، محمد تقی بجنوردی با مهر محمد تقی، هاشم بن حبیب الله الحسینی علی الحسینی الجعفری.
این موقوفه در اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه 1 مشهد به کلاسه (16/ش) پرونده دارد.

منبع : سیمای وقف در خراسان تالیف عبدالرضا امیرشیبانی

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.