در ادامه مقاله موقوفه سید احمد الموسوی به بحث درباره نظارت اطلاعی و نظارت استصوابی می پردازیم.

آقای دکتر ناصر کاتوزیان در کتاب قانون مدنی در نظم حقوق کنونی در شرح ماده 78 قانون مدنی نوشته است :« ناظری که بدون قید معین شود «اطلاعی » است و لزوم تصوی عمل متولی باید به تصریح یا قرینه ، اثبات شود».
مرحوم دکتر علی اکبر شهابی در تاریخچه وقف در اسلام می نویسد:«غالبا در وقف نامه ها غیر از متولی، کس دیگری نیز برای مراقبت کارهای متولی به نام «ناظر» معین می شود. اگر واقف کارهای متولی را در موقوفه منوط به تصویب و امضای ناظر کرده باشد، اینگونه ناظر را «ناظر استصوابی» می گویند. و اگر متولی را ملزم کرده باشند که امور وقف را به نظر و اطلاع ناظر برساند، این ناظر را «ناظر اطلاعی» می نامند».
ماده 78 قانون مدنی می گوید:« واقف می تواند بر متولی ناظر قرار دهد که اعمال متولی، به تصویب یا اطلاع او باشد».
در مسئله 86 تحریر الوسیله حضرت امام خمینی قدس سره الشریف آمده است :« برای واقف، جایز است کسی را به عنوان ناظر ، بر متولی معین کند.اگر معلوم شود که منظورش از تعیین ناظر ، این است که صرفا از کار های متولی ، آگاه باشدو اطمینان پیدا کند به این که کارها ، درستانجام میشود، در این صورت متولی مستقل در تصرفات خود هست و اجازه ناظر در صحت و نفوذ کارهایش معتبر نیست تنها اطلاع او لازم است .
و اما اگر منظورش اعمال نظر و تصویب ناظر باشد متولی هیچ تصرفی را بدون اذن و تصویب ناظر نباید انجام دهد . و اگر واقف هیچ یک از این دو را معین نکرده باشد مراعات این دو امر لازم می شود. یعنی ناظر استقلال متولی را و متولی تصویب ناظر را مراعات نماید».
همچنان که متولی در قبال انجام وظایفی که از طرف واقف، بر عهده او گذاشته شده است مستحق اجرت عملش می باشد، ناظر نیز در قبال نظارت بر امور موقوفه، و عملکرد متولی، اعم از اینکه نوع نظارتش، اطلاعی یا استصوابی باشد مستحق حق النظاره ، همان حد است که واقف، ضمن عقد وقف برای ناظر تعیین کرده است . ماده 33 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه می گوید :« حق التولیه متولی و یا سازمان در قبال اعمال تولیت ، نسبت به موقوفات و همچنین حق النظاره ناظر اعم از شخص یا سازمان، به میزان مقرر در وقف نامه خواهد بود. و در صورتی که وقف نامه موجود نباشد و یا میزان حق التولیه وحق النظاره در آن معین نشده باشد، حق التولیه معادل ده درصد در آمد خالص سالیانه و حق النظاره در آن معین نشده باشد، حق التولیه معادل ده درصد درآمد خالص سالیانه و حق النظاره به مقدار اجرت المثل، معادل پنج درصد همان درآمد خواهد بود».
به طوری که اشاره شد، محل وقوع یکی از رقبات این موقوفه، خیابان سفلی کوچه سیاه آب در وقف نامه قید شده است. خیابان سفلی و خیابان علیا دو خیابان قدیمی مشهد مقدس رضوی است که اولی از مرکزیت حرم مطهر حضرت رضا (ع) به سمت شرق و دیگری به جانب غرب امتداد یافته است.
در کتاب مشهد توس تالیف سید محمد کاظم امام به نقل از کتاب تاریخی آمده است:« اغلب سکنه محله خیابان سفلی مروی می باشند که در زمان قاجاریه از مرو به مشهد آمده و سکنی گرفته اند . چند خانوار از طایفه لر نیز در این محله ساکنند. کوچه سیاه آب نیز از کوچه های قدیمی است و مردم در محاوره و به لهجه محلی به آن کوچه سیاوون یا سیاهون می گویند.
در وقف نامه حاج سید احمد موسوی این مهر ها از جهت گواهی منقوش است:
« الواثق باالله الغنی ، عبده محمد»،« الراجی، داود الحسینی»، «زین العابدین»، «یا اسدالله» ، «عبدالمجید الرضوی» ، «الراجی، الی الله» ،«محمد جعفر ابن محمد هاشم الحسینی»،«العبد محمد رحیم» درپشت وقف نامه ، نوشته شده است: «ثبت دارالشرع انور شد، مهر داود ابن جعفر الحسینی».
بطوری که در تاریخ 1315/8/19 هجری شمسی در زیر رونوشتی که از وقف نامه ، تهیه گردیده، نوشته شده است، اصل وقف نامه، نزد میرزا محمد ندمائی که تصدی موقوفه را بر عهده داشته ، بوده است، این موقوفه در اداره اوقاف در اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه یک مشهد به کلاسه (24/الف) سابقه دارد.

منبع : مبحث نظارت اطلاعی و نظارت استصوابی سیمای وقف در خراسان تالیف عبدالرضا امیرشیبانی

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.