در ادامه مقاله  احکام و آداب وقف به بحث در خصوص مطلب تسلیم وقف می پردازیم .

قال المهدی (عج) : اما مَا سَأَلْتَ عَنْهُ مِنْ أَمْرِ الْوَقْفِ عَلَى نَاحِيَتِنَا وَ مَا يُجْعَلُ لَنَا ثُمَّ يَحْتَاجُ إِلَيْهِ صَاحِبُهُ فَكُلُّ مَا لَمْ يُسَلَّمْ فَصَاحِبُهُ فِيهِ بِالْخِيَارِ وَ كُلُّ مَا سُلِّمَ فَلَا خِيَارَ فِيهِ لِصَاحِبِهِ احْتَاجَ إِلَيْهِ صَاحِبُهُ أَوْ لَمْ يَحْتَجْ افْتَقَرَ إِلَيْهِ أَوِ اسْتَغْنَى عَنْهُ

امام زمان (عج) در پاسخ به سوالات : «محمدبن عثمان بن سعید عَمری» دومین نائب خاص خود » محمدبن عثمان بن سعید عَمری « پاسخ به سؤالات فرمودند: امّا آنچه پرسیدى كه اگر كسى مالى را وقف ناحیه ما كند یا براى ما قرار دهد آنگاه به آن نیازمند شود، پس هر چه را كه تسلیم (متولی و یا حاکم شرع) نكرده باشد صاحبش مختار است و هر چه را كه تسلیم كرده است اختیارى براى او نیست، چه بدان محتاج باشد و یا محتاج آن نباشد و چه بدان نیازمند باشد و یا از آن مستغنى و بی نیاز باشد.

نکته ها :

1- مشهور فقهای امامیه، در تمامی انواع وقف، قبض را شرط می دانند؛ یعنی واقف باید موقوفه را تحویل موقوفعلیهم یا متولی وقف و یا حاکم شرع دهد.

2- در قانون مدنى در «ماده 59» قبض، شرط صحت عقد وقف دانسته شده است؛ چنانكه م ىگوید: اگر واقف عین موقوفه را به تصرف وقف ندهد، وقف محقق نم ىشود و هر وقت به قبض داد وقف تحقّق پیدا می كند.

3- حضرت امام (ره) میفرمایند: تحویل گرفتن وقف، شرط صحت آن است و باید به اذن واقف صورت گیرد؛ بدین ترتیب كه: در وقف خاص باید موقوفعلیهم آن را تحویل بگیرند و قبض طبقه اوّل آنان از دیگر طبقات، بلكه قبض افراد موجود از طبقه اوّل از غیر موجودین كفایت م كىند. اما در وقف بر جهات عامه؛ مانند مساجد اگر واقف براى وقف قیّم یا متولى معیّن كرده باشد، قیّم و یا حاكم باید آن را تحویل بگیرد و در صورتى كه قیّم معّین نكرده باشد حاكم به طور متعیّن باید آن را تحویل بگیرد. در مورد وقف بر عناوین كلى؛ مانند فقرا و طالبان علم نیز چنین است.

وقف در صورتى صحیح است، كه مال وقف را به تصرف و استفادۀ كسى كه براى او وقف شده یا به وكیل یا به ولىّ او بدهند. اگر چیزى را بر اولاد صغیر خود وقف كند و به قصد اینك‌ه آن چیز ملك آنان شود، از طرف آنان نگهدارى نماید وقف صحیح است.

4- اگر مسجد یا قبرستانى را وقف نماید یك نماز و دفن یك میّت در آ نها به اذن واقف و به عنوان تسلیم و قبض، در قبض آن كفایت می كند.

5- زمینى به اداره بهداشت هدیه شده تا بیمارستان یا مركز بهداشتى در آن ساخته شود، ولى مسئولین اداره بهداشت تا كنون اقدام به ساخت بیمارستان یا مركز بهداشتى در آن نكرده اند، آیا جایز است واقف زمین را پس بگیرد؟ و آیا مجرّد تسلیم زمین به مسئولین اداره بهداشت براى تحقّق وقفیت، كافى است یا آنك‌ه ساخت ساختمان در آن هم شرط است؟

جواب: اگر تحویل زمین توسط مالك به مسئولین اداره بهداشت بعد از انشاء وقف به وجه شرعى، به عنوان تسلیم به متولیان شرعى وقف باشد، حق رجوع و پس گرفتن آن را ندارد، ولى اگر یكی از دو امر مذكور تحقق پیدا نكند، حق دارد زمین خود را از آنان پس بگیرد.

6-زمینى بیست سال پیش وقف اهالى منطق هاى شده تا اموات خود را در آن دفن كنند و واقف تولیت آن را براى خودش و سپس براى ی ىك از علماى شهر كه در وقف نامه ذكر كرده قرار داده و كیفیت انتخاب متولی بعد از عالم مزبور را هم معیّن نموده است ، آیا متولی كنونى حق تغییر وقف یا تغییر بعضى از شرایط آن و یا اضافه كردن شرایط دیگر به آن ر ا دارد؟ و اگر این تغییر بر جهتى كه زمین براى آن وقف شده تأثیر بگذارد، مثل اینك‌ه آن را ایستگاه ماشین نماید، آیا موضوع وقف به حال خود باقى مى ماند؟

جواب: با این فرض كه وقف از نظر شرعى با تحقق قبض، محقق و نافذ شده است، دیگر تغییر و تبدیل آن و همچنین تغییر بعضى از شرایط و یا اضافه كردن شرایط جدید به آن توسط واقف یا متولی جایز نیست و با تغییر وقف از حالت قبل ىاش، وقفیّت آن زایل نمى شود.

7- تا هنگامی که موقوفه تسلیم موقوفعلیهم نشده است، واقف حق به هم زدن (فسخ) و یا تغییر و تبدیل وقف را دارد و اگر واقف پیش از تسلیم موقوفه بمیرد، وقف باطل است و جزء اموال ارثی او قرار می گیرد.

8- حضرت امام (ره) در پاسخ استفتائی در این زمینه م یفرمایند: تنها خواندن صیغه وقف و ثبت در دفتر كافى براى تمامیّت وقف نیست و تا عین موقوفه تسلیم جهت وقف نشده، واقف م ىتواند برگردد.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.