در ادامه مقاله آثار وقف و ضرورت آن به بحث درباره آنچه برای انسان می ماند می پردازیم.

قال رسول الله صلی الله علیه و آله : سَبعَةُ أسبابٍ يُكتَبُ لِلعَبدِ ثَوابُها بَعدَ وَفاتِهِ: رَجُلٌ غَرَسَ نَخلاً، أو حَفَرَ بِئرا، أو أجرى نَهرا ، أو بَنى مَسجِدا ، أو كَتَبَ مُصحَفا ، أو وَرَّثَ عِلما ، أو خَلَّفَ وَلَدا صالِحا يَستَغفِرُ لَهُ بَعدَ وَفاتِهِ 

هفت چيز است كه بعد از مرگِ آدمى، ثواب آنها برايش نوشته مى شود : مردى كه درخت خرمايى بكارد، يا چاه آبى حفر كند، يا نهرى جارى سازد، يا مسجدى بسازد، يا كتابى بنويسد، يا دانشى از خود به ارث گذارد، يا فرزند شايسته اى بر جاى نهد كه بعد از مرگش براى او از خدا آمرزش بخواهد.

واژه شناسی :

مصحف: آن چیزى است كه جمعك‌ننده و در برگیرنده – صُحُف و نوشت ههاست، جمعش مصاحف است. صَحِیفَة – كاغذى یا هر چیزى كه بر آن نوشته م ىشود، جمع ش صُحُ ف و صَحَائِف- است بدین ترتیب به تمام کتا بها مصحف گفته م یشود. به قرآن نیز از این جهت که بر برگ ههایی بین دو جلد مانند یک کتاب نوشته شده ، «مصحف» گفته شده است.

در این روایت می تواند منظور از مصحف، هرگونه کتاب سودمندی باشد که از یک نویسنده باقی م یماند و مورد استفاده نس لهای بعدی قرار م یگیرد. البته بارزترین مصداق کتاب، قرآن کریم است.

ابن السبیل: به مسافر در راه مانده و نیازمند، ابن السّبیل گفته مى شود؛ هر چند در شهر خود داراى مال و سرمایه باشد. ابن السّبیل به این معنا در قرآن و روایات نیز به كار رفته و در بابهاى زكات و خمس از آن بحث شده است.

تحلیل روایت :

انسان موجودی است با حیات پایدار و نیازهای برقرار، و هیچ راهی برای تأمین نیازمندیهای خود جز استفاده از محصول عملش ندارد. چون بعد از این که مرگ انسان فرا رسد رابطه اش با خویشان و دوستان و اموالش قطع شده و انسان می ماند و عملکرد گذشته و نیازهای آینده اش مهمترین منابع انسان برای تأمین نیازمند یهای حیات اخرو یاش از این قرار است: استفاده از ایمان و اعمال صالح گذشته که بر اساس اینکه دنیا به منزله فصل کشت و آخرت (که با مرگ آغاز می شود) به منزله فصل برداشت است، به کمک انسان آمده و تبدیل به اقلام مورد نیاز انسان می شود. ولی انسان هست و ابدیت و مختصر اعمالی که در گذشته انجام داده، راستی این اعمال دست و پا شکسته ما تا چه مقدار و چه زمان می تواند نیازهای ما را تأمین کند؟! لذا انسان نیاز به منابعی دارد که با مرگ انسان برقرار باشد و پشتوانه ای برای تأمین نیازمندیهای بی پایان او باشد. وقف یکی از مهمترین آن منابع است؛ زیرا همانگونه که گفته شد، وقف درباره اموالی است که اصلش باقی می ماند و تا دنیا برقرار است مورد استفاده و بهره برداری معنوی و یا علمی و درمانی قرار م یگیرد و هی چکس حق تغییر کاربری آن را ندارد، لذا برای همیشه و به نسبتی که مورد بهره برداری قرار می گیرد پاداشی برای واقف نیز منظور می شود، همینطور شخص واقف برای همیشه مورد عنایت دعای خیر همه کسانی قرار می گیرد که از موقوفه در طول تار یخ استفاده م یکنند و برای واقفین طلب آمرزش کرده و نثار روحشان فاتحه می خوانند.

بنابراین آنچه انسان در راه خدا به عنوان احسان و انفاق، خمس و زکات، صدقه جار یه، وقف و مانند آن هزینه می کند نه تنها از دست انسان نمی رود، بلکه برای انسان باقی می ماند و در واقع آن بخشی از اموال، مال واقعی انسان به حساب می آید که یا در دنیا برای تأمین نیازمندیهای خود و خانواده اش هزینه کرده است و یا در راه خداوند از طریق وقف و صدقه و مانند آن به مصرف تأمین نیازمندیهای اجتماعی رسانده است.

لذا رسول اکرم صل الله علیه و آله فرمود: مال تو همان چیزی است که با انفاق در راه خدا پیش از فرا رسیدن مرگت به آخرت می فرستی و آنچه نگه می داری و از خود بر جای می گذاری مال تو نیست، بلکه مال وارث تو می باشد. و با همین نگاه است که رسول اکرم صل الله علیه و آله هنگامی که گوسفندی را ذبح کردند و جز سردستش همه اش را انفاق کردند، عائشه گفت: جز سردستش چیزی باقی نماند، رسول خدا صل الله علیه و آله در پاسخ او فرمودند: جز سردستش همه آن باقی ماند. یا امام رضا علیه السلام هنگامی که در روز عرفه تمام دارایی اش را بین مردم تقسیم کرد، فض لب نسهل به حضرت گفت: این کار شما خسارت است، آن حضرت در پاسخش فرمودند: این کار نه تنها غرامت و خسارت نیست، بلکه غنیمت و بهره بردن است و بعد به او فرمودند: هزینه کردن چیزی را که در عوض آن اجر و پاداش و کرام تهای الهی را بدست م یآوری غرامت و خسارت مپندار و شاید به همین خاطر است که کسانی که اهل انفاق نبوده اند در بدو ورود به آخرت به هنگام فرارسیدن مرگشان تقاضای بازگشت به دنیا می کنند تا اموالشان را در راه خدا انفاق کرده و اهل صدقه و وقف و مانند آن باشند. و از آن در راه تأمین نیازمند یهای آخرتی خود مدد گیرند. تقاضایی که هرگز برآورده نشده و این افراد حسرت به دل، وارد عالم برزخ می شوند و در قیامت نیز افسوس م یخورند که ا یکاش برای آخرت خود چیزی از پیش می فرستادند. بنابراین وقف بهترین پشتوانه و سرمایه برای وقف کننده به حساب می آید.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.