در این مقاله به بحث در خصوص پیشگامان وقف می پردازیم . خداوند اوّلین واقف می باشد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

قال الکاظم علیه السلام : إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ جَعَلَهَا وَقْفاً عَلَى عِبَادِهِ

زمین از آن خداى متعال است كه آن را وقف بر بندگان خود كرده است.

واژه شناسی :

«وقف» : این واژه به معنای نگه داشتن اصل و رها کردن منفعت یک چیز است.

«عباد» عباد جمع عبد از ریشه «عَبَدَ» است و به معنای نهایت فروتنی به همراه اطاعت در برابر مولا می باشد. این واژه در قرآن کریم در مقابل استکبار و گردنکشی به کار رفته است. بدین ترتیب عبد کسی است که در برابر دستورات خداوند فروتن و مطیع باشد و گردنکشی و استکبار نداشته باشد.

تحلیل روایت:

«إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ» : زمین مال خداست. این جمله اشاره به توحید در مالکیت دارد. مالکیت به معنای دارایی و صاحب چیزی بودن است و آن یا حقیقی است یا اعتباری؛ مالکیت اعتباری، با معاملات و قراردادها و بخشش ها شکل می گیرد؛ مانند مالکیت افراد نسبت به خانه، کفش و لباسشان و… اما مالکیت حقیقی، امری تکوینی و واقعی است که صاحب چیزی و حق تصرف به نحو حقیقی برای اوست. این نوع مالکیت در جهان هستی منحصر به خدای تعالی است و توحید در مالکیت هم به این معناست که در بینش نظری توحیدی، جهان هستی اعم از مجرد و مادی، فرشته و انسان، آسمان و زمین، آب و هوا و هر چیز دیگری که نام موجود بر آن نهاده شود ملک خداست. حتی جسم و جان ما، اعضا و جوارح ما حقیقتاً از آن خداست.

«جَعَلَهَا وَقْفاً عَلَى عِبَادِهِ » خداوند متعال زمین را که مالک آن است وقف بندگانش کرده است. لذا خداوند نخستین واقفی است که موضوع وقف را کلید زده است. معنای وقف این است که اصل آن را نگه می دارند و منافعش را رها می کنند. بر این اساس، زمین در ملکیت خداوند باقی است و در مقابل خداوند متعال ما مالک زمین نیستیم )هر چند هر یک از انسانها نسبت به یکدیگر، مالک بخشی از زمین و متعلقات آن هستند(، بلکه فقط حق بهره مندی از منافع آن را در راستای بندگی خداوند متعال داریم. اشاره شد که بنده به کسی گفته می شود که در مقابل مولایش فروتن و مطیع باشد و سبک زندگی او در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، همسای هداری، و… برخواسته از دستورات وحی و عقل باشد. بنابراین فقط بندگان مطیع و فروتن خداوند حق بهره مندی از منافع زمین را دارند و تصرف انسا نهای سرکش و مستکبر، تصرفی غاصبانه است.

نکته دیگری که از این بخش از روایت فهمیده می شود این است که جهت وقف باید در راستای گسترش فرهنگ عبادت و حمایت از بندگان خداوند متعال باشد. لذا واقفین محترم خوب است قبل از وقف کردن مال مورد نظرشان با صاحب نظران مشورت کنند و جهتی را برای وقف انتخاب کنند که راه بندگی خدا را بیشتر تسهیل می کند. در غیر این صورت، چنانچه جهت وقف، در راستای کمک به ظلم و گناه یا ترویج فرق ههای باطل باشد باطل است. ذکر چند مسأله در این مورد ضروری است:

مسأله:

سؤال: رئیس فرقۀ منحرفى املاك خود را به این فرقه وقف كرده است و با توجه به این كه مشروعیت جهت وقف در صحت آن شرط است و از طرفى اهداف و اعتقادات و اعمال این فرقۀ منحرفه فاسد و گمراه كننده و باطل هستند، آیا این وقف صحیح است؟ و آیا استفاده از این اموال به نفع فرقۀ مذكور جایز است؟

جواب: اگر ثابت شود جهتى كه ملك براى آن وقف شده، جهتى حرام و از مصادیق اعانه بر گناه و معصیت است، چنین وقفى باطل بوده و استفاده از آن اموال در جهتى كه شرعاً حرام است، صحیح نمى باشد.

سؤال: شخصى بهایى منزل خود را جهت مجالس و مراسم بهائیت وقف نموده و از دنیا مى رود، فرزندان وى نیز محلّ سكونت خود را ترك كرده و به شهر دیگرى رفته و سپس با دنیا وداع كرده اند، ی ىك از فرزندان واقف زنده و مدّعى است كه مسلمان شده است، آیا وقف صحیح است؟ یا وقف باطل و تمام اولاد، بالسویّه از آن ماترك ارث مى برند؟ یا فقط آن كه مدّعى اسلام است ارث مى برد؟

جواب: وقف مزبور باطل بوده و اموال نامبرده تنها به وارث مسلمان او مى رسد، و براى این كه از صداقت او در ادّعاى اسلام آگاه شوید باید دریکى از جراید معروف، اسلام خود را آگهى كند.

منبع : وقف از منظر آیات و روایات – علی اکبر تقی زاده

هدف موقوفه فضل تلاش در جهت آموزش وقف به مردم می باشد امید است با انتشار مطالب این سایت گام مهمی در آموزش صحیح وقف به مردم در جامعه صورت پذیرد. به اینستاگرام این مجموعه مراجعه نمایید.